Page 6 - NW-UM0016-Concerto-F-major-Pianoforte-Orchestra

Voorwoord

Het was de gewoonte van Beethoven om aan meerdere werken tegelijk te werken. Dit was het geval met de vijfde en de zesde en
ook met de zevende en de achtste symfonie. Het is daarom zeer moeilijk het precieze tijdstip van de voltooiing van sommige werken
te bepalen.
Door het publiek werd en wordt soms nog de achtste minder gewaardeerd dan de zevende, die dadelijk de sympathie veroverde,
iets wat Beethoven zeer ontstemde. Zelf noemde hij de achtste weer "viel besser".
Beethoven ontwierp zijn symfonieën gewoonlijk in de zomerperiode en werkte ze dan geïnstrumenteerd uit in de stad, ꞌs winters en
in het voorjaar. Dat deed hij met de zevende, maar de achtste symfonie is een uitzondering op de regel.
1
Uit de schetsboeken blijkt dat ze onmiddellijk werd begonnen nadat nummer zeven af was en de symfonie moet dus zijn voltooid
in de ongelooflijk korte tijd van vier maanden.
2
Volgens Nottebohm werd zij in hoofdzaak ontworpen in de plaats Teplitz: ꞌL. v. Beethoven, welcher zur Bade- und Brunnenkur erst
in Töplitz, dann in Carlsbad sich aufhielt und nun in Eger ist, hat … wieder zwei neue Symphonien geschriebenꞌ, meldt de Allgemeine
Musikalische Zeitung (XIV, 597) van 2 september 1812.
3
De eerste ontwerpen van de symfonie dateren uit 1811-1812, maar het meeste werk werd gedaan in de zomermaanden tot oktober
van 1812 in Linz. De eerste uitvoering was op 27 februari 1814 tijdens de Beethoven Akademie in de grote Redoutensaal te Wenen ,
4
5
alwaar ook het terzet ꞌTremate empi tremateꞌ Opus 116, de Symfonie No.7 in A Opus 92 en de Wellington Sieg Opus 91 werden
uitgevoerd.
6
De eerste uitgave verscheen in 1817 bij Steiner & Co. in Wenen en wel meteen in partituur, wat in die tijd niet de gewoonte was,
meestal verschenen nieuwe werken eerst in losse stemmen. Deze uitgave werd uitgebracht tezamen met een aantal bewerkingen
voor blazers, als strijkkwintet, als pianotrio en versies voor piano.

De symfonie is gecomponeerd in de hoofdtoonsoort F, maar het is niet zeker dat dit altijd Beethovens bedoeling was. In zijn
ꞌChronologisches Verzeichnis der Werke Ludwig van Beethoven's No.170ꞌ haalt Thayer uit het schetsboek een grote inleiding van elf
maten aan, die in A begint en tot een embryo-lezing van het tegenwoordige begin van No.8 in D leidt. Nottebohm maakt daarvan
7
evenwel geen melding in zijn aanhalingen uit hetzelfde schetsboek. Hij beschouwd het als een vroegere vorm van het begin en het
heeft met de definitieve vorm bepaalde overeenkomsten. Maar liefst 26 bladzijden zijn gevuld met proeven in die geest alvorens
8
het einddoel wordt bereikt. Hetzelfde geldt ook voor het slot van het eerste deel. Hier had Beethoven aanvankelijk een ander idee:
het slot was aanzienlijk korter en sloot aan bij maat 332 met slechts 10 maten. 9+10
Het is onduidelijk en niet zeker of Beethoven aanvankelijk het plan had om met dit thema een nieuw pianoconcert te componeren,
temeer daar er geen schetsen van bestaan. Toch zijn er in de literatuur aanwijzingen dat Beethoven niet meteen het plan had om
met dit thema een nieuwe symfonie te schrijven maar eerder een pianoconcert.
11
Opvallend is dat Beethoven in zijn latere schets van het zogenaamde pianoconcert in D uit 1815 terugkeert met een gewijzigde
vorm van het hoofdthema uit de achtste symfonie.
Kennelijk kon Beethoven het thema niet loslaten en gebruikte hij het in een gewijzigde vorm voor zijn nieuwe concert. Het is
interessant om beide themaꞌs te vergelijken: afgezien van de maatsoort zijn er opvallende overeenkomsten, vooral in de melodische
12
beweging en de intervallen. Ook in harmonisch opzicht zijn er opvallende overeenkomsten.

1 Zweite Beethoveniana, pagina 101
2 Beethoven, Gustav Nottebohm, pagina 118
3 Das Werk Beethovens, Thematisch-Bibliographisches Verzeichnis, Kinsky, pagina 262, G. Henle Verlag, München, 1955
4 Beethoven Briefe, Band 3, pagina 10 No. 697, G. Henle Verlag, München, 1996
5 Succesvol uitgevoerd op 8 en 12 december 1813 en 2 januari 1814
6 Nottebohm noemt het jaar 1816, Das Werk Beethovens, Thematisch-Bibliographisches Verzeichnis, Kinsky, pagina 263, G. Henle Verlag,
München, 1955
7 Zweite Beethoveniana, pagina 111
8

9 Supplemente zur Gesamtausgabe, Werken für Orchester, Willy Hess, pagina 70, Breitkopf & Härtel, Wiesbaden, 1961
10 Beethoven, Willy Hess, Hess 1, pagina 293, Amadeus, Winterthur
11 Concerto No.6 in D major for Pianoforte and Orchestra Unv 6 Hess 15, reconstruction of the first movement by
Cees Nieuwenhuizen Opus 83, Upstream Music UM 0023, Alkmaar, The Netherlands, 2017
12

III