Page 7 - UM0097-Rastlose-Liebe-Beethoven-Goethe-Nieuwenhuizen

5
maakt van een ander belangrijk werk voor koor en orkest. Hij heeft het dan over zijn toonzetting
6
ꞌMeeresstille und glückliche Fahrtꞌ Opus 112 en over de reizen die hij wilde maken om eventueel
7
Goethe nogmaals te ontmoeten .

Beethovens schets van ꞌRastlose Liebeꞌ Unv 22 bestaat maar liefst uit 149 maten, waarbij ik wel moet
aantekenen dat sommige maten niet volledig zijn uitgeschreven en sommige maten twee keer
voorkomen. Maar het laat onverlet dat de componist de hele melodie en de complete tekst heeft
uitgeschreven. Ook geeft hij op verschillende plekken de ritornellen aan voor de piano alsmede
aanwijzingen voor tempoverschillen en ritenuti. Al deze aanwijzingen heb ik gerespecteerd en dus niet
zelf toegevoegd. Beethoven herhaalt soms woorden en dat is waarschijnlijk de invloed van de Italiaanse
8
stijl die in Wenen erg werd gewaardeerd. Hij zou uiteindelijk ook les gaan krijgen van de beroemde
9
componist Anton Salieri. De reden hiervoor was dat hij beter inzicht wilde krijgen in de Italiaanse
zangstijl en adequaat om leren gaan met de tekstbehandeling.

Zoals ik eerder aangaf, zijn de noten die Beethoven ons heeft nagelaten door mij volledig gerespecteerd,
inclusief alle tekstherhalingen, hoe vreemd ze soms ook lijken. Wel moest de pianopartij voor een groot
gedeelte worden uitgewerkt. Met name het begin was een uitdaging, omdat er geen aanwijzingen waren
op welke manier Beethoven de piano wilde laten beginnen en met welke beweging. Aan de hand van
de slotmaten van de pianopartij kon ik echter opmaken dat er sprake moest zijn van een continue
beweging in achtste noten. Met dat ritme laat ik de piano dan ook beginnen en dat past derhalve heel
goed bij het verloop van de zangmelodie. Bij maat 17 verandert de sfeer en kondigt zich een soort
refrein aan. Hier laat ik de begeleidingsfiguur los en volgt de piano de zangmelodie. Deze techniek pas
ik ook toe in het tweede refrein in maat 64, waardoor de compositie ook rust krijgt. De aanwijzingen
zoals in maat 21 en 22 zijn origineel en door Beethoven aangebracht. Dat geldt ook voor de aanwijzingen
boven de maten 17, 26 en 121.

10
De tempo aanduiding is vermoedelijk van Beethoven, al staat hij niet boven de kopie die Gustav
Nottebohm publiceerde. Als deze aanduiding wel van Beethoven is dan is het opmerkelijk dat hij het in
het Duits aangeeft. In een later stadium zien we dat de componist de voordracht tempi vaker in het
11
Duits noteert om uiteindelijk in de allerlaatste werken weer terug te keren naar het Italiaans.

Zoals reeds vermeld, had Beethoven plannen om deze Duitse liederen op tekst van Goethe gelijktijdig
12
te publiceren in 1823 of later, maar door ziekte en de zorgen over zijn stiefzoon Karl is het er niet meer
van gekomen.

Na het verschijnen van ꞌErlkönigꞌ WoO 131 in 2019 is het nu dan de beurt aan ꞌRastlose Liebeꞌ Unv 22.
Ik hoop van harte dat het een aanwinst zal zijn in de zangliteratuur van de liederen van Beethoven.

Cees Nieuwenhuizen

5 Beethoven Briefe, Band 5, pagina 36 No.1562, G. Henle Verlag, München, 1996
6 Gecomponeerd juni-juli 1815, Steiner & Comp., Wien, mei 1822
7 Beethoven had hem reeds ontmoet tijdens de reis naar Teplitz in juli 1812 en was van plan hem nogmaals te
spreken in 1823
8 De Italiaanse operaꞌs van Salieri waren erg populair alsmede van andere nu vergeten kleine meesters
9 Beethoven kreeg les van Salieri, vermoedelijk begin 1799 tot begin 1800. Preciese data zijn niet bekend en
worden door musicologen vaak tegengesproken
10 Zweite Beethoveniana, Gustav Nottebohm, pagina 409
11 Pas in veel latere werken zien we dat de componist voordrachtstempi in het Duits aangeeft o.a. bij de
Pianosonates Opus 90 en 101 en de liederen o.a. Opus 98, 99, 100, 128 en WoO 138, 139, 143, 146, 147 enz.
12 WoO 131, Unv 22 en Unv 23

IV